Felsefede bilgi türleri; felsefi bilgi, dini bilgi, teknik bilgi, gündelik bilgi, sanatsal bilgi, bilimsel bilgi olmak üzere altı adettir. Bilgi, nesne ile özne arasında kurulan ilişkidir ve insan çok yönlü bir varlıktır. İnsanın nesneler ile kurduğu ilişki, bazen farklı anlamlarda ve yöntemlerde gelişmektedir. Dolayısıyla bilgi de birden fazla türe sahip olmaktadır. İnsanın kendini, yaşamı, doğayı ve çevresini anlaması için bu altı bilgi türünü de kullanmaktadır.
Başlıklar
Bilgi Türleri Kaça Ayrılır?
- Felsefi bilgi
- Dini bilgi
- Teknik bilgi
- Gündelik bilgi
- Sanatsal bilgi
- Bilimsel bilgi
1.Felsefi Bilgi
Felsefi bilgi, insanı, doğayı, evreni, yaşamı tanımlarken hepsini bir bütün olarak yorumlayan bilgi türüdür. Bu özelliği ile de diğer bilgi türlerinden ayrılmaktadır. Felsefi bilgi elde edilirken akıl yürütme yöntemi kullanılmaktadır. Aynı zamanda da öznel bilgilerdir. Felsefi bilgi, konusu sebebiyle evrenseldir.
Felsefi bilgiye örnek olarak, Platon’a göre varlık dünyasının idealar dünyası ve görüngüler dünyası olmak üzere ikiye ayrılmasıdır.
2.Dini Bilgi
Dini bilgi, nesne ve özne arasındaki bağın bir din (inanç) ilişkisine göre oluştuğu bilgi türüdür. Dini bilginin en temel özelliği ‘değişmezlik’ ve ‘kesinlik’ ilkesidir. Bu bilgi türünde insan, yaşama, evrene, doğaya ve tüm nesnelere ait sorulara inancının temelleri çerçevesinde cevap vermektedir. Dinsel bilgi dogmatiktir, eleştirilemez ve tartışılamaz.
Evrenin yaratıcısı kimdir sorusuna, Budizm’de mutlak bir yaratıcı düşüncesinin olmaması, dini bilgiye örnek olarak verilebilir.
3.Teknik Bilgi
Teknik bilgi, öznenin yani insanın gündelik hayatını kolaylaştırmak için kullandığı bilgi türüdür. Başka bir değişle alet ve araç-gereç yapma bilgisidir. Bu nedenle de teorik bir bilgi değil daha çok pratik bir bilgidir. Beceri ve yetenek ile sıkı bir bağı vardır. Kısaca teknik bilgi, doğada var olan ham malzemeleri gündelik hayatı kolaylaştırmak için dönüştürmeye yarayan bilgi türüdür. Teknik bilgi, ikiye ayrılmaktadır:
- Gündelik teknik bilgi
- Bilimsel teknik bilgi
Teknik bilgiye örnek olarak, taş ve tahtadan yapılan ilkel baltadan bahsedilebilir ve bu daha çok o çağlarda yapılan gündelik teknik bilgiye örnektir. Uzay araçlarında oksijen ve basınç düzeylerinin düzenlenmesini sağlayan bilgi ise bilimsel teknik bilgiye örnek olarak verilebilir.
4.Gündelik Bilgi
Gündelik bilgi, öznenin yani insanın günlük yaşam içerisinde kullandığı bilgilerdir. Tıpkı teknik bilgi gibi, teoriden çok pratik bilgilerdir. Dolayısıyla insanın öznel yargılarına dayanmaktadır. Gözlemleyerek, deneme-yanılma yoluyla veya genellemeler ile elde edilmektedir.
Ateşlenen birinin alnına ıslak bez konması ya da gökyüzünde bulutların çoğalması sonucu yağmur yağacağını düşünmesi deneyim ve gözleme dayalı bir bilgiler olduğundan gündelik bilgiye örnek olarak verilebilir.
İlginizi Çekebilir: Felsefe Neden Antik Yunan’da Çıkmıştır?
5.Sanatsal Bilgi
Sanatsal bilgi, özne ve nesne arasındaki ilişkinin sanatsal ve estetik düzeyde olduğu bilgidir. Aynı zamanda bir beceri, yetenek ve yaratım bilgisidir. Özne, nesnede gördüğü estetiği ve sanatsal güzelliği kendisi yaratmaya yönelir, bu aşamada kullandığı bilginin tamamı sanatsal bilgidir. Bu bilgi türünde nesne ve özne arasındaki ilişki çoğunlukla problemli bir hale dönüşür çünkü sanatçı, doğadaki bir eseri doğada var olmayan bir eser halinde yaratır.
Van Gogh’un Yıldızlı Gece tablosunda kullandığı teknik, Mozart’ın 40. Senfonisinde kullandığı nota dizilimi, Shakespeare’in Hamlet’inde yarattığı dramatik kurgu sanatsal bilgiye örnektir.
6.Bilimsel Bilgi
Bilimsel bilgi, öznenin nesneye dair sistemli, kanıtlanabilir ve tutarlı bilgisidir. Bilimsel bilgi, denetlenebilir, doğrulanabilir veya yanlışlanabilir pozitif bir bilgi türüdür. Bilimsel bilgi de üçe ayrılmaktadır:
- Formel bilimler: Mantık ve matematik gibi nesnesi doğada olmayan bilgi türüdür.
- Doğa bilimleri: Somut ve algılanabilir dünyada var olan nesneleri konu alan bilgi türüdür.
- İnsan bilimleri: Nesnesi insan ve toplum olan bilgi türüdür.
Suyun girdiği kabın şeklini alması, yani akışkan olması bilimsel bilgiye örnektir. Aynı zamanda bir ürünün fiyatının arttıkça arz talep ilişkisinde düşüş yaşanması da bir bilimsel bilgi örneğidir.
