Evlilik Türleri Nelerdir? 11 Evlilik Türü

Evlilik türleri denildiğinde akla iki ya da üç çeşit evlilik türü gelse de dünyada daha fazla evlilik türü mevcuttur. 11 evlilik çeşidinden bahsedilebilir. Buna geçmeden önce evliliğin tanımını yapmak daha doğru olacaktır. Evlilik, aynı ya da farklı cinsiyetteki yetişkin bireylerin ilişkilerini toplumun koyduğu kurallar çerçevesinde resmîleştirilerek yaşaması olarak tanımlanabilir. Evlilik çeşitleri 3 ana başlığa ayrılabilir. Bunlar; çevre ölçütüne göre evlilik, eş sayısı ölçütüne göre evlilik, tercih ölçütüne göre evlilik olarak sıralanabilir. Çevre ölçütüne göre evlilik; Endogami, Homogami, Egzogami olarak üçe ayrılır. Eş sayısı ölçütüne göre evlilik, Monogami ve Poligami olarak ikiye ayrılır. Poligami ise Poliandri ve Polijini olarak iki alt başlığa ayrılmaktadır. Tercih ölçütlerine göre evlilik ise Levirat, Sororat, Berdel ve Taygeldi Evlilik olarak sıralanabilir.

Endogami Nedir?

Endogami, grup içi evlenmedir. Genellikle aile içinde birbirleriyle evlenme şekillindedir. Amaç, gruplar arası birliğin sağlanması, aile mirasının dışarıya çıkmamasıdır. Sosyal ve iktisadi ilişkileri ortadan kaldırıp sosyal yapıyı bozma potansiyeli olduğundan dolayı tabu sayılmaktadır.

Homogami Nedir?

Homogami; aynı kültür, aynı sosyal sınıf, aynı meslek, aynı din vb. içinde yapılan evliliklere verilen isimdir. Günümüzde en çok görülen evlilik tipidir. Modernleşmeyle birlikte yaygınlaşmıştır.

Egzogami Nedir?

Egzogami yani dış evlilik, bireyin kendi grubu ve çevresi dışından biriyle evlenmesidir. Amaç, farklı gruplar arasındaki bağın, iş birliğinin güçlendirilmesi, gruplar arasındaki çatışmanın önlenmesi, grup içinde eş seçimi nedeniyle ortaya çıkabilecek olan rekabetin önlenmesi olarak sıralanabilir. Böylelikle kültürel farklılıklar paylaşılabilir.

Monogami Nedir?

Monogami, tek eşli evlilik tipidir. Günümüzde yaygın olan, toplumlar tarafından uygun görülen evlilik çeşitlidir. Toplum normlarına uygun olduğundan monogami aileler yaygınlaşarak günümüzde bir ölçüt haline gelmiştir. Alt türü olarak adlandırılan Seri Monogami ise bireyin her seferinde aynı anda bir eşinin olması fakat hayatı boyunca birden çok eşi olma durumudur. Kısacası birden çok monogami evlilik yapmış olma durumudur. Seri Monogami, genellikle endüstriyel toplumlarda görülür.

Poligami Nedir?

Poligami, çok eşli evlilik türüdür. Nadir de olsa bazı kültürlerde kabul görmektedir. Poligaminin ortaya çıkışı nüfustaki kadın erkek dengesinin bozulması ile ilişkilendirilebilir. Poliandri ve Polijini olarak ikiye ayrılır.

Poliandri Nedir?

Poliandri, çok kocalık evlilik tipidir. Bir kadının birden fazla erkekle evli olması durumudur. Bir kadının erkek kardeşlerle evlenmesiyle oluşur. Genellikle kıtlık, yoksulluk gibi durumlar bu evlilik türünün altında yatan sebeplerdendir. Hindistan, Nepal, Tibet gibi ülkelerde görülmektedir.

Önerilen Yazı

Toplumsal Norm Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Polijini Nedir?

Polijini, çok karılılık evlilik çeşididir. Poliandriye göre daha yaygındır. Genellikle grubun hayatta kalması, nüfus artış hızını arttırmak için uygulanır. Savaşçı toplumlarda, demografik olarak kadınların sayıca erkeklere oranla fazla olduğu toplumlarda görülür. Bu toplumlarda çok karısı olan erkeler yüksek bir statüye sahiptir. Avustralya Aborjinleri, Turkana, Samburu ve Tswana gibi ülkelerde çok eşlilik görülmektedir.

Levirat Nedir?

Levirat; eşi vefat etmiş kadının, eşinin erkek kardeşlerinden biriyle evlenmesiyle ortaya çıkan evlilik türüdür. Törelerle belirlenmiştir, istememe gibi bir durum söz konusu olamaz. Amaç mirasın aile içinde kalması, çocuklarının bakımının aile içinde yapılmasıdır. Ortodoks Yahudileri ve Türkiye’de Doğu Anadolu’da nadir de olsa karşılaşmak mümkündür.

Sororat Nedir?

Sororat, eşi vefat etmiş erkeğin, karsının kız kardeşiyle evlenmesidir. Sororat, çocuklara en iyi anneliği yapacak kişinin çocukların teyzesi olabileceği düşüncesinden hareketle yapılır ve burada da amaç kız alıp veren ailelerin arasında kurulmuş olan akrabalık ilişkisinin devamını sağlamaya yöneliktir. Evliliğin, bireysel işlevlerinden çok toplumsal işlevleri birinci düzeyde bir hedef olduğundan bu evliliklerde ailelerin kararı daha ön plandadır (Bağlı ve Sever, 2005).

Berdel Nedir?

Berdel, birbirlerine yakın yaşlarda en az iki çocukları olan iki ailenin karşılıklı olarak çocuklarını birbirleriyle evlendirmesi durumudur. Amaç başlık parası vermemek, diğer aile ile bağları kuvvetlendirmek olarak sıralanabilir. Kan berdeli ise iki aile arasında var olan kan davasını sonlandırmak için yapılan evliliklere verilen addır. Bu tip evlilikler, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu’da görülür.

Taygeldi Evlilik Nedir?

Taygeldi evlilik, eşleri ölmüş, farklı cinsiyetten çocukları olan iki bireyin ve çocuklarının birbirleriyle evlenmesi sonucunda oluşan evlilik türüdür. İbrahim Yasa tarafından ortaya atılmıştır. Amaç, kendilerinin üzerinde buluna toplum baskısını birbirleriyle evlenerek azaltmaktır. İslam’ın yaygın olduğu toplumlarda görülmektedir.

KAYNAKÇA

• BAĞLI, M., & Sever, A. (2005). Tabulaştırılan/Tabulaşan kurumun (ailenin) kurbanlıklar edinme pratiği: levirat ve sororat. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 8(8).
• Bonvillain, Nancy. 2010. Cultural Anthropology, 2nd edition. Boston: Pearson Education, Inc.
• Tacoğlu, T. P. (2011). Türkiye’de gerçekleştirilen geleneksel evlilik çeşitlerinin nedenleri ve evlilikler üzerinde törenin etkisi. Odü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (Odüsobiad), 2(4), 114-143.
• https://courses.lumenlearning.com/culturalanthropology/chapter/forms-of-marriage/