Bu makalede göç sosyolojisinin temel kuramları ele alınmıştır. Kuramlar madde madde not tarzı ile kaleme alınmıştır. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi’nden Kübra Erciyas kaleme aldı. İyi okumalar.
Ravenstein Göç Kanunları (1885)
Kanunları genel geçerdir. Ancak ilk göç kuramı olması bakımından oldukça önemli bir yere sahiptir. Yedi göç kanunu belirlemiştir.
Göç ve Mesafe: Göçmenlerin çoğu kısa mesafeli göç eder. Göç dalgalarına bağlı olarak büyük sanayi kentleri ortaya çıkar. Yani göç edilen merkezlerdeki iş imkanlarının çokluğunun o kentte yaşayan nüfusa oranı, göçün mesafeyle ilişkisidir.
Göç ve Basamakları: Sanayinin hızla gelişmesiyle kent çevrelerinde yaşayan sakinler hızla kente göç etme eğilimindedir. Böylelikle kırsal yerlerdeki nüfus seyrelmesini, dışarıdan göç eden kişiler doldurmaktadır. (Yani başka ülkeye göç ediyorsan ilk olarak en aşağı mahallelerde oturursun. Durumun yeterse kent merkezine doğru geçiş yaparsın. Mesela Hakkari’den Ankara’ya göçerken, senin Hakkari’deki yerini başka bir göçmen doldurur. Örnek olmadı bence ama siz anladınız :D) Her bir basamak kente yakınlaşıp, kentin avantajlarını diğer göçmenler tarafından algılandıkça, göç tüm ülkeye yayılacak ve ülkenin her yerinde hissedilecektir.
Yayılma ve Emme Süreci: Bu süreç bir amaç niteliğindedir. Her göç bir amaç (ekonomik, siyasi vs.) ile gerçekleşir. Göçmenler için amaç, kentte gelişen ekonomik ve ticari faaliyettin getirisinden pay almaktır. Bu istek yayılma sürecini desteklemektedir.
Göç Zincirleri: Göç zamanla zincirleme olarak gelişmektedir. Ayrıca göç alan aynı zamanda göç vermektedir. Böylece her bir göç dalgası, tetikleyici etki göstererek, bir diğer göç dalgasını yaratmaktadır. Bu ilk dört madde basamaklı ve zincirleme göçün özellikleridir.
Doğrudan Göç: Uzun mesafeli ve basamaksız bir göç türüdür. Doğrudan kentin merkezine yerleşme tercihi mevcuttur. Göç sanayi ve kentin geliştiği alanlara doğru olur.
Kır Kent Yerleşimcileri Farkı: Kenttekiler kırsaldakilere göre daha az göç etme eğilimindedir. Kente yapılan göç, kentin düzenini fazla bozmamakla birlikte kırsal alandan ayrılan insanlar ise geride göç dalgaları ve basamaklı bir göç yaratma eğilimindedir.
Kadın Erkek Farkı: Kadınlar erkeklere oranla daha fazla göç etme eğilimindedir. (Ancak iç göç ve kısa mesafelilerde). Erkekler ise uzun mesafeli göçlere daha fazla katılmaktadır.
Everett Lee Göç Kuramı (1966)
Lee’ye göre dünyanın her yerinde hem itici hem çekici faktörler mevcuttur. Ona göre göç sürecini başlatan dört temel faktör vardır: Yaşanan yerle ilgili faktörler, gidilmesi düşünülen yerle ilgili faktörler, işe karışan engeller, Bireysel faktörler.
Çocuklu bir aile için gidilen yerin eğitim koşulları çekici faktör olabilir. Bu durum kişiden kişiye değişebilmektedir. Bunun yanında göç olgusunun oluşmasına bazı engel nedenlerde olabilmektedir. Mesafe uzaklığı, sıkı kanunlar vs gibi. Göçü düşünen kişiler, mikro ve makro düzeyde fayda ve zorlukları hesap ederek göç etme kararını vermektedir.
Petersen’in Göç Tipleri
Göçleri ilkel, zoraki, serbest ve kitlesel olmak üzere dört temel kategoride ele almaktadır.
İlkel Göçler: Göçebe toplumların göçlerini andırmaktadır. Kuraklık, kötü hava koşulları gibi fiziksel zorluklardan kaynaklanan doğal çevrenin yarattığı itme etkisiyle oluşan göçlerdir.
Zorlama ile Yapılan Göçler: Sosyal durumun yarattığı baskı sonucu meydana gelen göçlerdir. İkiye ayrılırlar. Birincisinde göçe tabi tutulan topluluk az çok göç sürecini kendisi kontrol edebilirken, ikincisinde göç süreci tamamen topluluğun iradesi dışında gelişir.
Serbest Göç: Göç kararını birey vermektedir. İşçi göçleri bu göç tipine örnektir.
Kitlesel Göç: Serbest göçlerin bir sonucudur. Başka bir ülkeye kendi rızasıyla giden öncü göçmenler, göç ettikleri ülkenin hayat tarzını ve maddi kazançlarını geldikleri yerdeki diğer kişilere de anlatarak zincirleme bir göç dalgası başlatırlar. Kendi aralarında bir göç ağı kurarlar. Böylelikle göç etmek isteyen bireyler cesaretlenerek büyük göç dalgası başlatabilirler.
