Saha araştırması, incelenen konu ile ilgili yerli halklar veya bireylerle doğrudan temasa dayanan bir yöntemdir. Özellikle bir halkın inançları, değerleri, adetleri ve toplumsal süreçlerini anlamak için kullanılır. İnsanlar kendi ortamlarında doğal bir şekilde incelenir ve direkt olarak bireylerle etkileşim sağlanır. Anlamacı ve betimsel bir sürece dayanabilir ve araştırmacının aktif bir rolü vardır. Araştırmacı incelediği konu ile ilgili bireyleri doğrudan gözleme alarak bireylerin nasıl bir etkileşimsel süreç ile gerçekliği ürettiğini anlamaya çalışır.
Başlıklar
Saha Araştırması Nasıl Yapılır?
Araştırmacı incelediği konu ile ilgili ortama direkt olarak katılarak kullandığı araştırma tekniğine ve yöntembilimsel yaklaşıma göre bağlamı analiz eder. Olaylar/durumlar doğal akışı içerisinde incelenir ve sürekli olarak notlar tutulur. Araştırmacı olabildiğince esnek olmalıdır çünkü yürütülen araştırmada tamamen gündelik yaşamın akışı hakimdir. Araştırmacı kendi görüşünü eğer katılımcı gözlem kullanmıyorsa araştırmanın bağlamına katmadan tarafsızca gözlem yapmalıdır. Deneyimleyerek keşfedilen bir araştırma süreci olan saha araştırmasının detaylarına inildiğinde şunlardan bahsetmek önemlidir;
- Doğrudan Gözlem
- Katılımcı Gözlem
- Nitel Görüşmeler
- Etnografya
- Vaka Analizi
1.Doğrudan Gözlem
Herhangi bir çıkarım veya kişisel yorum olmadan araştırılan ortamdaki gözlemlerin şeffaf olması anlamına gelir. Araştırmacı kendi yorumunu katmadan ortamı gözlemler ve notlarını doğrudan bir biçimde alarak tarafsızlığını korur.
2.Katılımcı Gözlem
Araştırmacı sistematik bir şekilde veri kaydederek gözlemlediği bireylerin ortamına dahil olur. Örneğin aile fotoğrafları veya bireylerin özel yaşantısına dair çeşitli bilgiler araştırmacı ile paylaşılabilir. Araştırmacı gözlemlediği ortamın bir parçası olmasa dahi o grubun içerisine dahil olur.
3.Nitel Görüşmeler
Genellikle derinlemesine görüşmeler aracılığıyla gerçekliğin nitel olarak ortaya konmasına dayanan bir tekniktir. Görüşülen kişilerle yüz yüze ortamlarda bir araya gelinerek araştırmacı için veriler toplanır.
4.Etnografya
Bir kültür veya yaşam biçimini o kültür ve yaşam biçimine mensup kişilerin gözünden betimleyerek anlamaya dayanır. Etno halk demek ve grafya ise betimleme anlamına gelmekte yani her şeyin betimlemesi olarak anlaşılabilmektedir. Toplumsal dünya araştırmacı tarafından mümkün mertebe bozulmadan doğal hali ile incelenir ve araştırmacının natüralist bir tutumu vardır.
5.Vaka Analizi
Güncel bir vakayı (olayı) kendi ortamı-bağlamı içerisinde ele alan bir yaklaşıma sahiptir. Olay içerisinde kesin kanıtlar yoktur ve bu nedenle araştırmanın sınırları tam olarak olay ekseninde çizilir. Araştırma süresi incelenen olayla ilgili toplanan verilerin doygunluğa ulaşması ve araştırmacının kanaatine bağlıdır.
İlginizi Çekebilir: Nicel Araştırma Yöntemleri Nelerdir?
Sosyolojide Alan Araştırması Nedir?
Sosyolojide alan araştırması, sosyologların incelediği konu ile ilgili doğal yaşama karışarak bilgi toplamasını ifade eder. İncelenen konu doğal ortamında incelenir ve saha araştırması basamakları içerisinde en önemlisi araştırma yapılacak yer-mekanın belirlenmesidir. Araştırmacı tarafsız bir şekilde veya incelediği grubun nesnesi olmadan gruba dahil olarak çeşitli gözlemlerde bulunur ve gözlemlerini not alır. Elde ettiği verilerden araştırmada kullandığı yaklaşımın elverdiği kapsamda bir takım çıkarımlara ulaşabilir.
Saha Araştırması Örnekleri
Saha araştırması örnekleri sosyoloji alanında en bilineni Mübeccel Kıray’ın Ereğli araştırmasıdır. Kendisi ekibiyle birlikte gidip Ereğli’de bir sene civarı yaşamış ve çeşitli bilgiler toplamıştır. Sosyoloji literatüründe saha araştırması dendiğinde akla ilk gelenlerdendir. Bunun yanında gazeteci Umut Yiğit’in sahaya çıkarak çöp konteynırlarını karıştırarak çöplerden sosyo ekonomik durum bilgisi çıkarmak istediği araştırması da önemli bir örnektir. Başka örnekler vermek gerekirse şunlar söylenebilir;
- Yaşlılık Sosyolojisi-İran’da Bir Alan Araştırması- Ahmad Jabbari
- Toplumsal Değişme Ve Yemek Kültürü Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme: Mardin Örneği-Nazife Gürhan
- Sosyolojik açıdan çocuk suçluluğu ve Paşakapısı Cezaevi’nde bir deneme- Edibe Sözen
Sosyoloji alanında yapılmış olan saha araştırmaları birbirinden farklı konular ve bağlamlarla ilişkilidir. Saha araştırması yapmak isteyen bir sosyoloji öğrencisi sahanın etik kurallarına uymalıdır ve tamamen şeffaf bir araştırma süreci yürütmelidir.
Etnografik Saha Araştırması Nedir?
Araştırmacı incelediği konuyu kendi bağlamı içerisinde deneyimler ve bu nedenle inceleme grubu ile etkileşim halinde olur. İncelediği topluluğu gözlemleyerek onlar hakkında bilgi edinir ve bunları not eder. Önemli olan belirlenen süre zarfında hep aynı zaman diliminde bu araştırmayı yapmaktır. Gözlem, mülakat veya incelenen toplulukla birlikte yaşama bu yöntemde sık kullanılan tekniklerdir. Elde ettiği verilerin araştırmacının günlüğünde düzenli notlar halinde bulunması araştırmanın güvenirliğini artıran bir durumdur. Etnografik araştırmada bir olay/durum doğal ortamında incelenir ve bireyler arası etkileşimin yarattığı gerçekliğin ne olduğunu ortaya koymak amaçlanır. Etnografik saha araştırmasının özellikleri içerisinde en önemlisi araştırmacının incelediği grup/birey/topluluk içerisinde eyleme ve inşa süreçlerine odaklanmasıdır.
Nicel Saha Araştırması Nedir?
Nicel saha araştırmasında daha çok ölçülebilir olgulara yönlenme vardır. Araştırmacı anket/deneysel yöntemlerle kesin sonuçlara ulaşmayı hedefler. Bireylerin toplumsal davranışlarının ölçümlenebilir olarak ele alınması bu araştırma içerisinde hakim yaklaşımdır. Örneğin anket yaptınız, sonuçlarını istatistiki verilere dayandırarak açıklamanız bu yönteme uygundur. Araştırmacının araştırma nesnesi ile pek fazla bağı yoktur etnografik araştırmacı gibi toplulukla etkileşimsel bir sürece girmez.
İlginizi Çekebilir: Nitel Araştırma Yöntemleri Nelerdir?
KAYNAKÇA:
- KARTARI, A. (2017). Nitel düşünce ve etnografi: etnografik yönteme düşünsel bir yaklaşım. Moment Dergi, 4(1), 207-220.
- NEUMAN, W. Lawrence. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar (Cilt I-II). Çev: Sedef Özge) İstanbul: Yayın Odası.
- Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş (çev. D. Bayrak, HB Arslan ve Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Uzuner, Y. (1999). Niteliksel araştırma yaklaşımı. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, 173-193.
İlginizi Çekebilir: Akıl Yürütme Yöntemleri
