GİRİŞ
Pierre Bourdieu toplumsal sorunlara karşı özgün bir bakışa sahip, Marx’dan sermaye, üretim ve yeniden üretim, Durkheim’den sembolik temsiller fikri; Weber’den de toplumsal sınıflar, toplumsal eşitsizlik, tutum ve değerler konusunda kendi fikirleriyle harmanlayan Fransız bir sosyologdur. “Sosyoloji Meseleleri” kitabı yazarın konuşmalarının bir derlemesi, aynı zamanda bazı başlıklar soru-cevap formuna sahiptir. Kitapta da sosyolojiye dair konulara kendi fikirleriyle ışık tutmuştur. Eser yirmi bir bölümden oluşmakta ve her başlığın altında farklı konular işlenmiştir. Kitabın ilk bölümünde, “kültür” kavramı üzerinden, burjuva, karşıt kültür, kültürel pratikler gibi konulara değinmiştir. Diğer bölümlerde sosyolojinin nasıl bir bilim olduğuna dair açıklamada bulunmuştur. Dördüncü ve beşinci bölümlerde de entelektüellerin bazı kesimlerini eleştirmiştir, entelektüellerin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır. Kitabın sonlarına doğru, toplumu ilgilendiren sorunlar ve günümüzde popüler konular üzerinden “kültürel sermaye”, “alan” ve “habitus” kavramlarını açıklamıştır. Bu eserde vurgulanmak istenen asıl konu, sosyolojinin ne olduğunu, alanında nasıl araştırma yapılması gerektiğini ve bir sosyolog adayının nelere dikkat etmesi gerektiğidir.
DEĞERLENDİRME
Bourdieu eserinde sosyolojinin çelişkiler üzerine çıktığını ve ikili bir tarafı olan maskeli bir bilim olduğunu söyler. (Bourdieu,2019:58-59) sosyolojiyi gizlenmiş veya bastırılmış olanı gözler önüne serdiğini söyler (Bourdieu,2019:25) Öyle ki sosyolojiyle uğraşan kişiyi sürekli gerçekleri yüzüne vurur. (Bourdieu,2019:26) Sosyolojiyi bir bilim olarak gören Bourdieu, sosyolojinin hipotezlerden kavramlardan, doğrulamadan oluşan bir sistem olduğunu ve istatistik verilerin önemini vurgular. (Bourdieu,2019:26) Sosyoloji, bilimsel işlevi toplumu anlamaktır, bunu içinde ilk olarak iktidarı tanımak ile başlar. Bilimsel işlevini doğru bir şekilde yerine getirdikçe, iktidarın canını sıkar ve onu karşısına alır. (Bourdieu,2019:34)
Bir sosyolog adayının “objektif” olması gerekmektedir. Ancak toplumu inceleyen yine toplumdaki aynı bireyler olduğundan dolayı sosyologların objektif olamamak sorunuyla karşı karşıyadır. Bourdieu, sosyologların “taraflı” veya “tarafsız” olması gerektiği üzerinde durmaz sosyolojinin amacının sadece iktidarla başlayarak, toplumu tanımlamak ve anlamlandırmak olduğunu söyler. (Bourdieu,2019:34) Yine de toplumsal sorunlara ve olaylara uzak durmalı, dışarıdan bakabilmelidir. Bu objektiflik ve tarafsızlık ne kadar mümkün olduğu tartışılır. Sosyologların dil ve üslubu nasıl olması gerektiği üzerine de konuşmaktadır. Ona göre sosyologlar, toplumun anlayacağı bir dilin kullanmaması gerektiğini savunur, çünkü toplumun üzerinde herkesin söz hakkı sahibi olmaması gerektiğini ve zor bir dil kullanıldıkça eleştirilerden, suçlamalardan kurtulmuş olur. (Bourdieu,2019;47) Toplumun sorunlarını zor bir dil ile açıklamak, çözümleri ve sosyolog adaylarını toplumdan uzaklaştırmak olduğunu düşünüyorum. Sosyoloğun anlaşılmayan bir dil kullanarak herkesten ayrılacağı ve eleştirilerden kurtulacağı düşüncesi, imkansızdır. Zaten sosyoloji çelişkilerden doğmuştur ve sosyoloji her daim bastırılmış olanları gözler önüne serdiği için eleştirilere açık olmalıdır.
İlginizi Çekebilir: Bourdieu Sosyolojisi
Kitapta önemli bir unsur da “habitus” kavramıdır. Dilsel ifadeyi açıklamak için dilsel habitus ve dilsel piyasa modelini açıklar ve açıklamaya “habitus” kavramıyla başlar. (Bourdieu,2019;147) Bourdieu’ya göre “habitus” alışkanlıktan ziyade üretici bir kavramdır. Alışkanlıklar da, bir süre sonra üreticiliğini yitirir. (Bourdieu,2019:162) Sosyal bilimler için “habitus” kavramı, insanların, toplumlar arasında var olması için habituslarını doğru şekilde işlemesinden ibarettir.
Kavramlara önem veren yazara göre, kavramları sorgulamak gerektiğini, iyi bir kavramın, sahte problemlerin ortadan kaldıracağına ve hakiki sorunun ortaya çıkmasına sebep olur. (Bourdieu,2019:148) Kavramların kabul edilebilmesi için sadece dilbilgisini doğru kullanmak önemli değil, toplum tarafından da kabul görmesi gerekir.(Bourdieu,2019:149)
Bourdieu, insanların kendi kurallarıyla farklı yaşam alanları oluşturmak istediğini ve her alanın işleyişinde de “oyununun kuralları” olduğun düşünür. Bu toplumsal oyunlar, bireylerin rekabeti sonucu alınan ödül etrafında şekillenir. Oyun için önemli olan sadece kurallara göre oynamak değil, oyunun stratejisini de bilmek gerekir. Zira oyuncu rakibini iyi gözlemlemeli, nasıl hareket edeceğini kestirmeli ve ona göre karşılık vermelidir. Her bireyin oyun sürecinde elinde ekonomik, kültürel, toplumsal olarak üç temel sermaye bulunur. Her sermaye, farklı alanlarda farklı işlevlere sahiptir.
Sermaye, habituslar sonucu elde edilir. Kitapta farklı sermaye çeşidinden de bahsetse, üzerinde durduğu daha çok “kültür sermaye” çeşididir. Onun için kültürel sermaye, kişinin ailesinden sadece maddi güç değil aynı zamanda çeşitli beceriler, bilgiler, deneyimler ve çalışma biçimleri almasıdır. Aileler bildiklerini çocuklarına aktarır, bu sayede bireylerin aileden öğrendikleri; bireylerin gelecekteki konumda, başarısında etkili olur. Öyle ki kültürel sermaye bireylerin beğenilerini ve tercihlerini de belirler. Bourdieu, toplumu şekillendirmede “kültürel sermaye”nin önemini vurgular. Toplumu şekillendirmek ancak eğitim yoluyla olur. (Bourdieu,2019:155-156)
SONUÇ
Sosyoloji Meseleleri kitabı, birçok toplumsal sorunlara ve meselelere derin eleştiriler sunmaktadır. Pierre Bourdieu bu eseriyle habitus, alan, kültür sermaye gibi konularda örnekler vererek açıklamıştır. Sosyolojinin ne olduğuna ve sosyolog portresinin nasıl olması gerektiği üzerine de değerlendirmeler sunmuştur. Kültürel konular üzerinde de toplumun yansımalarını ele almıştır. Kitabın zor anlaşılmasının sebebi konulara dair derin fikirlerin, eleştirilere ve sosyoloğun toplum tarafından anlaşılır bir dilin kullanılmaması gerektiği düşüncesinden kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Ancak kitap, sosyoloji alanında sosyoloji meselelerine dair önemli konulara, eleştiri ve düşüncelere sahiptir.
KAYNAKÇA
BOURDİEU, Pierre, Sosyoloji Meseleleri, İstanbul: Heretik yay.2019,302s.
İlginizi Çekebilir: Kültürel Sermaye Nedir?
