Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi Nedir? 5 İhtiyaç!

Abraham Maslow’a ait olan 1943 yılında yayınlanan bir çalışma içerisinde yer alan ”İhtiyaçlar hiyerarşisi”, günümüz dünyasında insanların ihtiyaçlarını betimleyen bir teoridir. 5 kategoriye ayrılan, ihtiyaçlar hiyerarşisi piramidi, alt düzeyden üst düzeye kadar insanların ihtiyaçlarını ifade eder. Maslow, psikolojinin konusunun sadece “olumsuz duygularla” ilgilenmek olmaması gerektiğini savunmuştur ve Hümanisttik bir yol izleyerek insanların olumlu yönleriyle çalışmaya başlamıştır. Freud temeli psikolojide danışanlar “hasta” kabul edilirken, Maslow “sağlıklı” insanlara odaklanmıştır.

Maslow, insanları motive eden temel ihtiyaçlar olduğunu ileri sürmüştür ama bu ihtiyaçlar Freud’un teorisindeki gibi iki şeyden (ölüm ve cinsellik) oluşmamaktadır. Daha komplike bir yapıdadır ve sağlıklı insanın oluşumu için temel basamaklardan geçilmesi gereklidir. Örnek verecek olursak, dışarıdan bakıldığında hepimiz işe para kazanmak için gideriz, ama çok parası olan insanlar neden çalışmaya devam ediyor o zaman? Çünkü aslında çalışmanın altında yatan temel motivasyon sadece para değil, oradaki sosyalleşme, başarma hissi, üretken olma gibi durumlar da aslında alta yatan sebeplerdir. Yani işe gitmenin temelinde para ihtiyacı karşılanırken diğer ihtiyaçlar da karşılanmaya başlanıyor. Bu yüzden Maslow bu ihtiyaçların birbirine bağlı ilerlediğini söylemektedir. Lakin birey temelde yatan para ihtiyacını karşılayamazsa işte aktif olma, sosyalleşme gibi durumlarını da gösteremeyecektir. Yani Maslow bazı ihtiyaçların temel ihtiyaç olduğunu ve temel ihtiyaçları karşılanmayan bireyin diğer ihtiyaçlarını da karşılayamayacağını söylemiştir. Bu temel ihtiyaçları da kendi içinde bir hiyerarşiye koymuştur.

1. Fizyolojik İhtiyaçlar (Barınma, su, uyku, yeme-içme)
2. Güvenlik (Hayatta kalma, varlık koruması, iş)
3. Sevgi ve Ait Hissetme (Arkadaşlık, aile)
4. Özgüven (Başarı, saygı görme, özdeğer)
5. Kendini Gerçekleştirme (Tatmin olma, başarma hissi)

Bu ihtiyaçların 1’den 5’e doğru bir sıra izlediği söyler. Birden beşe doğru ilerledikçe temel ihtiyaçlardan gelişmiş ihtiyaçlara doğru ilerleriz.  Birden dörde kadar olan ihtiyaçlar bir eksiliği gidermek için olan ihtiyaçlarken kendini gerçekleştirme bir eksiliği gidermek için değil, gelişmek için duyulan bir ihtiyaçtır. Eksiklik ihtiyaçlarını gideremeyen biri kedini geliştirme aşamasına da gelmekte zorluk çeker. O yüzden bu ihtiyaçların giderilmesi kendini gerçekleştirme için çok önemlidir.

1.Fizyolojik İhtiyaçlar

Maslow’un piramidindeki ilk basamaktır ve en temel ihtiyaçtır. Fizyolojik ihtiyaçlar bizim hayatta kalmamız için temel ihtiyaçları da içinde barındırdığı için çok önemlidir. Örneğin karnı aç bir birey hayatın diğer işlevleriyle ilgilenemez. Nefes almak, yeterli uyumak, sağlıklı yaşamak, cinsellik gibi şeyler bizlerin temel fizyolojik ihtiyacıdır.

2.Güvenlik İhtiyaçları

Piramitteki 2. basamak güvendir. Bu güvem hem fiziksel (tehlikelerden kaçınma) hem de psikolojik (süreklilik, düzen) güvenlik ihtiyaçlarıdır. Bu yüzden deprem mağdurları depremin üzerinden uzun zaman geçse de sıradan rutinlerinde olan bozulmalarından dolayı, güvenlik ihtiyaçlarını hissetmeye devam ederler. Benzer biçimde, bir çalışan kurumsak düzenleme sebebiyle işi tehlikeye girdiğinde yüksek seviyede bir güvenlik ihtiyacı deneyimler. Ancak bu ihtiyaçlar karşılandığında, bir üst seviyedeki ihtiyaçlara odaklanırız.

3.Sevgi ve Ait Hissetme

Bir sonraki ihtiyaç ise sevgi ve güvenlikle ilgilidir. Yani kabul görme ve yakınlık verme. (Cinsellik fizyolojik bir ihtiyaç olsa da sevginin gelişiminde de rol oynar.) Bu ihtiyaçlar çoğunlukla ailemiz ve arkadaşlarımızla olan etkileşimimizde karşılanır ancak tüm aile üyelerinin karşılamadığını fark etmek için az da olsa içgörü gerekir. Bu yüzden, özellikle de büyük şehirlerde yalnız ve izole hisseden birçok insan vardır. Buluşma kulüpleri, kişisel reklamlar ve bunun gibi fenomenler bu gibi ihtiyaçların ifadesi içindir.

4.Özgüven İhtiyaçları

Sevgi ve ait hissetme ihtiyaçları karşılandığında, kişi bunların ardından öz güven ihtiyaçları deneyimler, Yaptıklarında öz saygı ve kendini yeterli hissetme ve başkaları tarafından bunları alma gibi.  Maslow’un sevgiyi öz güvenden daha temel olarak ele alması ilginçtir, belki de birçok insanın kendine saygısı bedelinde yakınlık sağlamaya boğulması bu yüzdendir. Herhangi bir olayda, öz güven ihtiyacı sevgiden ve ait olmadan üstündür ve bunun sonucunda tatmin edilme olasılığı da daha azdır.

5.Kendini Gerçekleştirme

Piramidin zirve noktası olan kendini gerçekleştirme, kişinin kapasitesini tam anlamıyla kullanmasına bağlıdır.  Yukarıdan belirtilen 4 temel ihtiyaç bir eksiliği karşılamak için kullanılırken kendini gerçekleştirme bir eksikliğe odaklanmaz. Amaç odaklı değildir, süreç odaklıdır. Mesela fizyolojik ihtiyaçta karnını doyurma ihtiyacını karşılamak ve bunun için yemek yeme amacı varken kendini gerçekleştirmede böyle bir ihtiyaca hizmet edecek amaç yoktur. Birey yaşamdaki anlık deneyimlerine odaklanarak kapasitesine meydan okur ve dünyayla farklı şekilde etkileşimde bulunur. Maslow piramitteki diğer temel ihtiyaçlar karşılanmadan bu evreye geçilemeyeceğini ifade eder. Zira karnı aç biri kendini geliştirmeyi akıl edemez ya da sokakta yalayan ve güven problemi olan biri kendini gerçekleştirmek için bir hobi edinemez.

Önerilen Yazı

Ünlü Psikiyatr Carl Gustav Jung Kimdir? Jung Psikolojisi

Sıkça Sorulan Sorular

Maslow’a Göre Kendini Gerçekleştirme Nedir?

Maslow’a göre her insanın kendini gerçekleştirmeye yönelik doğuştan gelen bir eğilimi vardır (Maslow, 1970). En yüksek dereceli insan ihtiyacı olan bu hal, tüm yetenek ve ve niteliklerimizi aktif olarak kullanmayı ve potansiyelimizi geliştirip gerçekleştirmeyi içerir.

Maslow’a sırasıyla doyurulması gereken ihtiyaçlar fiziksel, güvenlik, ait olma ve sevgi, saygı ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarıdır.

Kendini gerçekleştirmiş birey olabilmek için piramidin altından üstüne doğru ilerlemek gerek, alt basmaktaki ihtiyacı giderdikten sonra birey üst basmağa geçmeye hazır hale gelir. Maslow’un biyografilerini ve diğer yazılı kayıtları analiz ederek araştırdığı kendini gerçekleştirmiş kişiler arasında fizikçi Albert Einstein, yazar ve sosyal eylemci Eleanoor Roosevelt ve Afro-Amerikalı bilim adamı George Washington Carver vardır. Maslow araştırmalarının büyük bir bölümünü kendini gerçekleştirme ihtiyacını tatmin etmiş ve bu nedenle psikolojik açıdan sağlıklı olarak nitelendirilen insanların üzerinde yoğunlaştırmıştır. Bu insanların şu özelliklere sahip olduğunu bulmuştur:

• Nesnel gerçeklik algısı
• Kendi yaratılışlarını olduğu gibi kabul etme
• Kendini yaptığını işe adamak ve sorumluluk alabilmek
• Davranışlarda sadelik ve doğallık
• Bağımsızlık, özerklik ve mahremiyet ihtiyacı
• Yoğun mistik veya doğa üstü deneyimler
• Tüm insanlığa yönelik empati ve sevgi
• Konformist bir yaşam tarzı benimseme
• Demokratik karakter yapısı
• Yaratıcılık tutumu
• Yüksek sosyal ilgi

Kendini gerçekleştirmiş insanlar nevrozlardan uzaktır ve hemen hemen hepsi daima orta yaşta veya daha yaşlıdır. Maslow bu insanların nüfusun %1’inden daha azını oluşturduğunu belirtmiştir.

Maslow’a Göre 3 Temel İhtiyaç Nedir?

Maslow kendini gerçekleştirmenin ön koşullarının çocuklukta yeterli sevgi ve hayatın ilk iki yılında fizyolojik ve güvenlik ihtiyaçlarının karşılanması olduğuna inanıyordu. Eğer çocukların erken yaşlarda kendilerini güvende hissetmeleri ve kendilerine güvenmeleri sağlanırsa (ki Maslow’un kendisi böyle hissetmiyordu), yetişkin hayatlarında da aynı şeyi hissederler. Çocukluk çağında yeterli ebeveyn sevgisi, güvenliği ve saygısı sağlanmazsa yetişkinlik döneminde de kendini gerçekleştiremez.

Önerilen Yazı

Davranışçı Kuram Nedir? Özellikleri ve Örnekleri

Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Amacı Nedir?

Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisinin amacı insanların temel ihtiyaçlarını belirlemek ve bu ihtiyaçlarının giderilmesi sonucunda bireyin kendini gerçekleştirme aşamasına geçebileceğini göstermektir. Maslow hasta temelli psikolojik yaklaşıma karşı gelerek sağlıklı bireyi incelemek istemiştir.  Maslow bireyin bazı temel ihtiyaçları olduğunu ve bu ihtiyaçların da güdülerle desteklendiğini öne sürmüştür. Örneğin karnı acıkan bir insanın karnı guruldamaya başlar ve bireyde karnını doyurma güdüsü açığa çıkar. Temel ihtiyaçlarını gideren birey kendini gerçekleştirme basamağına doğru ilerler. Kendi gerçekleştirmede doyurulmayı bekleyen bir güdü yoktur aksine her şey bireyin kararlı seçimleriyle meydana gelir. Temel ihtiyaçlarını gideremeyen bireyin kendini gerçekleştirme olasılığı da düşüktür çünkü güvenliği sağlanmamış, karnı aç, sağlık sorunları yaşayan birey kişisel gelişimini düşünemez. Maslow bu yüzden bu ihtiyaçları bir hiyerarşiye koymuştur ve alt basamağı tamamlayanların bir üst basamağa geçebileceğini söylemiştir.

Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisine Göre İnsanın En Büyük İhtiyacı Nedir?

Maslow’a göre en nihai ihtiyaç kendini gerçekleştirmedir. Birey kendini gerçekleştirebildiği zaman hayattan tat almaya başlar ve yaşadığını hisseder. İnsan bu noktada diğer canlılardan ayrılmaya başlar. Çünkü güdüleriyle değil seçimleriyle ve kontrollü bir şekilde yaşamaya başlar. Ancak bireyin bu evreye varabilmesi için piramidin altındaki elzem ihtiyaçlarını da gidermesi gerekmektedir. Doyurulması gereken ihtiyaçları karşılanmayan bireyin kendini de gerçekleştirmesi mümkün değildir.

Abraham Maslow Kimdir?

Abraham Maslow hümanistlik psikolojinin manevi babası sayılır. 1908 yılında Brooklyn’de doğmuştur. Maslow mutsuz sayılacak bir çocukluk dönemi  geçirmiştir. Babası alkolik ve ailesine karşı ilgisiz biriydi. Annesi ise sert ve sürekli Maslow’u cezalandıran biriydi. Maslow bir yazısında şunu söylemiştir : “Tüm hayat felsefem, araştırmalarım ve teorilerim temellerini annemin savunduğu şeylere karşı duyduğum tiksinti ve nefretten almıştır”

Maslow öğrencilik hayatı boyunca da arkadaşları tarafından dışlanmıştır bu dışlanmalar Maslow’un hümanistlik anlayışının gelişmesinde öncü olmuştur. 1960’lı yıllarda Maslow hakkettiği övgüyü almaya başlamıştır ve çeşitli ödüller alarak ününü duyurmayı başarmıştır.  1967’de de APA’nın başkanı seçilmiştir. 1970’de de hayata veda etmiştir.

Kaynakça

• Glassman, William E. & Hadad, Marliyn (2018). Psikolojide Güncel Akımlar, (6.basım). Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Schultz, Duane P.ve Schultz Sydney Ellen (2020) , Modern Psikoloji Tarihi, İstanbul,Kaknüs Psikoloji.

Önerilen Yazı

Sigmund Freud Kimdir? Freud Psikolojisi ve Kavramları